Miała czy ..... Biała

Obecna rzeka Miała w dawnych przekazach historycznych określana była jako Biała. Występowała też pod nazwami: Breytflys, Radenick Fliess. Z opisu granicy z 1424 r. wynika, że przez bród na tej rzece przechodziła droga z Wronek do Drezdenka. Droga ta biegła więc na pewnym odcinku prawym brzegiem tej rzeki i musiała ją przekraczać dwukrotnie. Dokładnie nie można tych brodów zlokalizować.

Wydaje się, że mianem Białej określano pierwotnie większy obszar nad rzeką Białą, gdzie ulokowano osady: Białą Górną (ob. Biała), Białą Pośrednią (ob. Mężyk) i Białą Nadolną (ob. Miały).

 

BIAŁA GÓRNA (ob. BIAŁA)

Wzmiankowana w źródłach jako: Bela (1298 r.), Byala Wyszoka (1508 r.), Byala (1510 r.), Bialla Gorna (1563 r.), Gurnabiala (1564 r.), Gorna Biala (1570 r.). W 1298 r. książę Władysław Łokietek nadał Wincentemu, kasztelanowi wieleńskiemu, zamek Wieleń oraz miasto Wronki i wsie: Drawsko, Niedźwiedzica, Rosko, Baloowa i Biała. Jak wynika ze wzmianki z 1510 r. w Białej nie było kmieci uprawiających rolę, tylko młyn zbożowy i dwie kuźnice (ferrimolae). W 1510 r. Biała znajdowała się w posiadaniu Andrzeja z Szamotuł, wojewody poznańskiego. W świetle informacji z tego samego roku mieszkańcy Białej płacili proboszczowi w Wieleniu „po jednym groszu i denarze św. Piotra”. Prócz tego młynarz przekazywał „ćwiertnię mąki”. Miejscowe kuźnice dawały roczny dochód o wartości pół grzywny rocznie. W 1515 r. Zygmunt Stary nadał Łukaszowi z Górki, kasztelanowi poznańskiemu zamek Wieleń z miastami Wieleń i Wronki i kilkoma wsiami, w tym Białą. W 1563 r. mieszkańcy Białej płacili pobór z ośmiu kwart roli, dwóch karczem i młyna o jednym kole. Rok później wzmiankowano, iż dziewięciu miejscowych kmieci posiada „trochę roli na ostrowach”. Prócz tego wymieniano zagrodnika, bartnika i karczmarza („ma rolę złą, [a prócz niej] dół do wyrobu smoły”. W 1570 r. Biała była własnością Stanisława z Górki, wojewody poznańskiego. Wg danych z 1580 r. wieś płaciła pobór z dziewięciu kwart roli, od dwóch zagród z roli karczmarskiej i z tzw. borowego młyna.

 

BIAŁA POŚREDNIA (ob. MĘŻYK)

Osada wzmiankowana w 1508 r. jako Byala Media w parafii Wieleń w powiecie poznańskim. Była własnością Andrzeja z Szamotuł, wojewody poznańskiego. Źródła z lat 1510, 1563 i 1564/65 wskazują na funkcjonowanie we wskazanej miejscowości (Posrzednia Biala) jednokołowego młyna wodnego.

 

BIAŁA NADOLNA (ob. MIAŁY)

W 1464 r. osadę tę wzmiankowano jako Byala Nadolna, a w 1508 jako Byala Infima. W 1464 r. w Miałach spisano akt własności w obecności Piotra Świdwy z Szamotuł, starosty generalnego wielkopolskiego, posiadacza Wielenia. W pierwszej dekadzie XVI w. wieś należała do parafii Wieleń w ówczesnym powiecie poznańskim. W 1510 r. należała do dóbr Andrzeja z Szamotuł, wojewody poznańskiego. W dokumencie z 1564 r. po raz pierwszy pojawia się nazwa Mialy odnosząca się do własności królewskiej w starostwie wieleńskim. Z zapisów lustracyjnych z przełomu lat 40. i 50. XVI wieku wynika, że mieszkało w Miałach pięciu kmieci posiadających nieco ziemi, którzy zajmowali się bartnictwem i wytwarzaniem smoły. Trzydzieści lat później wskazywano na obecność siedmiu zagród i papierni. Wreszcie przed 1632 r. wymieniano trzech zagrodników i sołtysa.

Opracował: dr Arkadiusz Słabig